W kanonie legend arturiańskich niewiele postaci posiada taką tajemniczość i złożoność jak Morgana Le Fay. Znana pod różnymi formami swojego imienia, takimi jak Morgan le Fay czy Morgaine, jest postacią, wokół której utkana jest zawiła sieć narracji. Często przedstawiana jako czarodziejka, uzdrowicielka i kapłanka dawnej wiary, Morgana pozostaje owiana woalem tajemnicy. W tym artykule zagłębimy się w wieloaspektową osobowość Morgany, badając jej rolę i znaczenie w tradycji arturiańskiej.
Uważa się, że Morgana wywodzi się z folkloru walijskiego i bretońskiego, zanim stała się integralną częścią legend arturiańskich. Jako przyrodnia siostra króla Artura jest często przedstawiana jako córka matki Artura, Igriany i diuka Kornwalii – Gorloisa. W niektórych wątkach jej postać jest często mylona z siostrami takimi jak Anna-Morgause lub Elaine. Według najczęstszych przekazów – zgodnych ze sobą – została oddana na wychowanie do klasztoru, gdzie nabyła magiczne zdolności i posiadła tajemną wiedzę. Wiele wątków, zwłaszcza późniejszych łączy Morganę z Avalonem, gdzie miała władać jako jedna z dziewięciu kapłanek, towarzyszka Pani Jeziora – lub jako sama Pani Jeziora, jeśli traktujemy tą ostatnią jako tytuł i funkcję kapłańską. W Le Morte d’Arthur Thomasa Malory’ego jest nieszczęśliwą żoną króla Uriensa, spiskującą przeciwko bratu Arturowi i pragnącą zapewnić władzę swojemu ukochanemu (pasierbowi) Akkolonowi.
Morgana jest znana ze swojej magicznej mocy, manipulacji czy miraży. Jest przedstawiana jako utalentowana czarodziejka, posiadająca zdolność zmiany kształtu, manipulowania żywiołami i przewodzenia siłom ciemności, demonicznym – gdzie te ostatnie są jawnym wynikiem procesu chrystianizacji i wpływu kościelnych kronikarzy. Jednak jej magiczne zdolności nie są przypisywane wyłącznie mrocznym intencjom. Morgana jest również przedstawiana jako uzdrowicielka, wykorzystująca swoją wiedzę o ziołach i miksturach dla dobra innych. Na przestrzeni wieków jej cechy zostały zdemonizowane, a moc i magiczne zdolności stały się powodem do diabelskich konotacji pod wpływem rosnącego znaczenia chrześcijaństwa.
Relacje Morgany w opowieściach arturiańskich są zawiłe i często zabarwione zarówno lojalnością, jak i zdradą. Chociaż jest znana jako siostra Arthura, jej lojalność czasami się waha, co prowadzi do tworzenia nowych konfliktów i zaburza spokój narracji w opowieściach w jakich jest wspominana. Jej skomplikowane relacje z Arturem, Ginewrą i Rycerzami Okrągłego Stołu dodają warstw złożoności jej postaci, zacierając granicę między sojusznikiem a wrogiem. Należy jednak pamiętać, że choć w legendach tkwi ziarno prawdy, to widzimy w nich jedynie skąpe efekty samych decyzji, które były powodowane wieloma złożonymi czynnikami. Tak więc zdrada i lojalność Morgany w legendach arturiańskich jest często przedstawiana jako wyraz jej niegodziwości – a mało kto zastanawia się nad samym powodem jej czynów.
Morgana ucieleśnia złożoną dwoistość, reprezentując jednocześnie światło i ciemność, piękno i intrygę. Jako symbol kobiecej siły rzuca wyzwanie tradycyjnym funkcjom i oczekiwaniom związanym z płcią. Jej postać służy jako przypomnienie nieodłącznej złożoności ludzkiej natury i zatartych granic między dobrem a złem. Od imienia Morgany Le Fay, której przypisywano zdolność wywoływania miraży, pochodzi nazwa “fatamorgana”.
W całej historii Morgana Le Fay była interpretowana na różne sposoby, odzwierciedlając zmieniające się perspektywy społeczne i tradycje literackie. Niektóre interpretacje przedstawiają ją jako nikczemną, starającą się podważyć panowanie Artura, podczas gdy inne (a czasami te same!) przedstawiają ją jako postać tragiczną, kierowaną pragnieniami i okolicznościami. Współczesne opowieści często przedstawiają Morganę jako ikonę feministyczną.
Trwałe dziedzictwo Morgany Le Fay wykracza poza legendy arturiańskie. Jej postać zainspirowała wiele dzieł literackich, artystycznych i filmowych. Służy jako inspiracja i patronka do odkrywania tematów mocy, magii i złożoności ludzkiej natury. Portret Morgany wciąż ewoluuje i dostosowuje się, odzwierciedlając zmieniające się perspektywy i interpretacje legendarnej postaci. Jej wielopłaszczyznowa osobowość, magiczne zdolności i zawiłe relacje składają się na jej trwały urok, który przeniknął do wszelkiej sztuki filmowej, literackiej i artystycznej… a nawet magicznej. Badając narrację związaną z jej obecnością, napotykamy postać, która rzuca wyzwanie konwencjonalnym pojęciom dobra i zła, ucieleśniając złożoność ludzkiej natury. Morgana reprezentuje bez wątpienia moce i tradycje dawnej wiary, stojąc po środku pomiędzy lojalnością i zdradą, światłem i mrokiem, dobrem i złem… Złem często koniecznym do obrony wolności, niezależności i tradycji.
